De essentie van het mennen is al eeuwen hetzelfde. Wat te denken van deze opmerking: “Ik weet zeker dat er veel slechte paarden zijn, maar er zijn nog meer slechte koetsiers.” Of: “Velen hebben een te zware hand van rijden, waardoor de paarden te hard in de mond worden.” Het zijn de woorden van Benjamin Catteau (-1792) na dertig jaar ervaring met paarden.
Catteau was houthandelaar, raad in de vroedschap, handelaar in onroerend goed, schepen en pensionaris honorair der Stad Vlissingen. Hij durfde het wel aan om zijn paarden in opvallende combinaties voor het rijtuig te spannen. Toen stadhouder Willem V en zijn echtgenote in 1786 een bezoek aan Zeeland brachten, reed Catteau met vier paarden voor elkaar (als ‘quadrum’) rondjes op het plein om het echtpaar te vermaken en ze namen een kijkje in diens ‘kostbare koetshuizen, stallen en paarden’ aan de Roode Brug in Vlissingen. Catteau was voor zijn arbeiders in de houtzaagmolen minder zacht, dan dat hij was voor zijn paarden. Een zekere Jan Poley viel hem aan in het geschriftje ‘De werkman verdrukt en geschonden door den heer Benjamin Cateau’ (1786), waarop Catteau antwoordde met een pamflet Goede raad aan Jan Poley.
Maar de grote verdienste Benjamin Catteau is dat hij het allereerste Nederlandse ‘lesboek’ voor de koetsier schreef, met de titel ‘Manier om paarden wel te behandelen’ uit 1786, met daarin ‘alles behorende tot de rijkunst met paarden voor alle soort van rijtuigen’. De Leidenaar Le Francq van Berkhey schreef net iets eerder (1769) uitgebreid over het aangespannen rijden in de ‘Natuurlijke Historie van Holland’, maar dat was niet bedoeld voor praktijkonderwijs.
Het boek van Catteau is glashelder om te lezen en de aanwijzingen gelden nog tot op de dag van vandaag. Bijvoorbeeld dat je voor het maken van een wending ‘geeft’ in plaats van trekt aan de leidsels. Hij geeft oplossingen voor het rijden met een span met verschil in temperament, legt uit over de schadelijke effecten en het nut van zweepgebruik, en wanneer het tijd is om de kinketting een stuk losser te doen. Catteau reed zijn paarden liefst op een simpel, zogenaamd bokkenbitje.
Wil je zijn unieke boek gratis downloaden? Dat kan!
Bron: o.a. Zeeuws Archief Zeeland, Bibliotheek Universiteit Utrecht
Afbeelding boven: Houthandelaar en hobbykoetsier Benjamin Catteau in Vlissingen, 1786.
