Bakkerswagen zoekt ‘bakker’

“Hij staat er maar, wel netjes, maar sinds mijn vader is overleden is het rijden minder geworden. En we hebben nog meer ambachtswagens”, zegt Teun Hakvoort uit Urk over het feit dat de bakkerswagen te koop staat op marktplaats.nl. Deze wagen is uniek door de originaliteit. Niet zo zeer door oude verf, want de wagen is keurig overgeschilderd door restaurator Jaap Veenstra. Het is vooral om de carrosserie die nog gaaf is. En dat is vrij uniek voor een Nederlandse bakkerswagen. “Mijn vader kocht hem in Bunde van de bakkersfamilie, en kreeg een foto mee waarbij de eerste eigenaar voor het paard staat.”

In juni 1898 gaat rijwielhandelaar Johan Jozef Adolf (Ad) Fremgens in Maastricht failliet, echter van korte duur, want een week later is het faillissement al weer opgeheven. Een pretje zal het niet geweest zijn, evenmin als op 17 januari 1913 door onbekende oorzaak brand uitbreekt in de werkplaats van Fremgens die dan bezig is als ‘carrosseriebouwer’, al is dat een groot woord voor de eenmanszaak: “Gisternacht is te Maastricht brand uitgebroken bij den heer Fremgens, rijtuigverlakker. De brand liet zich hoog ernstig aanzien, zoodat militairen hulp moesten verleenen. De gestalde rijtuigen en automobielen zijn gedeeltelijk gered. De bewoners hebben in nachtgewaad moeten vluchten. Alles is uitgebrand.” Ook pech: in andere krantenberichten staat dat de verzekering een lage dekking heeft.
In de jaren ’20 is Ad druk doende aan de Lage Barakken 32 met de bouw van onder andere bakkerswagens, met in 1924 een aanvraag bij de gemeente voor de oprichting van een smederij. Tot die tijd is hij nog niet bezig met ijzerwerk, maar vooral met hout en schilderen. De zaken gaan goed, want het gezin Fremgens zoekt een ‘fatsoenlijke’ dienstbode. De beide dochters Leonie en Truus gaan naar de kweekschool, de eerste volgt muzieklessen, de tweede doet aan handenarbeid. Het zijn fijne tijden. Ad verhandelt van lijkwagen tot handkar, tweedehands en nieuw, met in de jaren ’30 specialisatie in het fabriceren van broodwagens. Er is werk genoeg voor knechten die komen helpen met de houtbewerking en het aflakken. De smederij draait elektrisch en er is apparatuur om autogeen te lassen. De vooruitgang dus. Toch stapt Fremgens nog niet over naar carrosserieën voor auto’s; pas in 1936 verhandelt hij zijn eerste aanhangwagen.

’36 is sowieso een roerig jaar: Truus gaat trouwen en de moeder van het gezin, Maria Helena de Liège overlijdt op 66-jarige leeftijd. Ad is in dat jaar medeoprichter van de Limburgse Vereniging van Carrosserie- en Wagenbouwers, uit noodzaak geboren vanwege de crisis die dan genadeloos toeslaat. En het rampjaar is compleet als Ad, 63 jaar oud, een ongeval krijgt: “Zaterdagavond kwam J. A. Fremgens, wonende aan de Lage Barakken te Maastricht per rijwiel uit de richting Meerssen gereden naar Maastricht. Op den Meerssenerweg, nabij Kruisdonk, wilde hij den weg oversteken, gaf wel het vereischte teeken, doch te laat, zoodat de achter hem komende auto niet meer tijdig kon stoppen. Een botsing was onvermijdelijk en werd Fr. met zijn rijwiel tegen den grond gesmakt. Fr. bleek een zeer ernstige schedelfractuur te hebben opgeloopen en werd per auto van den G.G.D in bewusteloozen toestand naar het ziekenhuis Calvariënberg te Maastricht overgebracht, alwaar hij spoedig na opname aan de bekomen verwondingen is overleden.” In november, een maand na zijn dood, staat de wagenmakerij te koop: opgericht in 1870 en met een flinke voorraad aan materialen, de complete machinerie en bakkerswagens en tilbury’s voor een spotprijs. De koper is snel gevonden in het personeel: H. Wijnands, A. Stalmans en Chr. Vertommen nemen de zorgen van de zusjes Fremgens over. Een tikje bizar is dat aan een abonnement op de Limburger Koerier, waar Ad jarenlang een kleine advertentie in plaatste, in die tijd gelijk een gratis ongevallenverzekering was gekoppeld. De zussen krijgen ƒ 400,- uitgekeerd en de krant buit dit uit met -zacht gezegd- onsmakelijke reclame. Voor Carrosseriebedrijf Fremgens valt in de jaren ‘40 het doek.

Een ander verhaal is dat van de bakker die een wagen kocht bij Fremgens. Brood- en banketbakkerij J. Mingels-Basting aan de Papenweg in Bunde wenst in 1937 haar klanten voor het eerst zalig nieuwjaar. Dat is het jaar waarin Joannes Hubertus Christiaan Mingels (1908-1956) huwt met Maria Anna Josphine Basting (1906-1961). En op dat moment is uit de boedel van Fremgens een splinternieuwe bakkerswagen over te nemen voor een zacht prijsje om het brood rond te gaan brengen in Bunde, een dorpje van een paar straten waar met name roggenbrood het goed doet bij de hardwerkende mens. De luxe van vlaaien is er nog niet, en alleen in de maand voor carnaval tot Aswoensdag gaan er nonnevotten mee, gebakjes in de vorm van een lus met een knoop.
In november 1939 haalt de bakkerswagen het nieuws bij een aanrijding. “De auto, welke de botsing veroorzaakte. behoorde toe aan de coöp. De Ster, en kwam uit de richting Meerssen. De bakkerswagen, welke werd aangereden, was van den heer J. Mingels te Bunde en kwam uit de richting Maastricht. De bakkerswagen kantelde bij de botsing en de inzittende drie personen werden gewond, waarvan de bestuurder A J. er zoo ernstig aan toe was, dat hij in het ziekenhuis moest worden opgenomen.” De bestuurder was niet de bakker zelf, maar een 36-jarige knecht die er met kneuzingen nog redelijk vanaf kwam. De bakkerswagen overleeft met wat blikschade. Ook dit ongeval heeft een bizar kantje: in de jaren ‘30 vinden er op de Meerssenerweg vier aanrijdingen plaats met telkens andere bakkerswagens. Wat wel uitstekend gaat is de bakkerij in Bunde die tot in de jaren ’50 met paard-en-wagen blijft venten. Halverwege de jaren ’90 doet zoon Lou Mingels de deur op slot en verkoopt de bakkerswagen aan de vader van Teun Hakvoort.

Hopelijk meldt zich een koper om hem -opnieuw- netjes te bewaren. Het is, ondanks dat een bakkerswagen vooral voor de oudere generatie als zo ‘gewoon’ klinkt, inmiddels een zeldzaam stuk erfgoed.

Foto boven: De bakkerswagen is keurig opnieuw geschilderd door Jaap Veenstra uit Kollum.

 “Hij staat er maar, wel netjes, maar sinds mijn vader is overleden is het rijden minder geworden. En we hebben nog meer ambachtswagens”, zegt Teun Hakvoort uit Urk over het feit dat de bakkerswagen te koop staat op marktplaats.nl.