Het wapen zit ‘verkeerd’

Wist je dat één van de wapens op de zijpanelen van een rijtuig vaak ‘verkeerd’ is geschilderd? Genealoog Marco Bakker wijst op dit bijzondere aspect naar aanleiding van de cabriolet van Marcellus Bisdom van Vliet. In het wapen op het rechterpaneel hadden de eenden, het steigerend paard en de helm de andere kant op moeten kijken.

In principe horen de figuren naar links te kijken – we noemen dat ‘heraldisch rechts’. Een ridder te paard houdt bijvoorbeeld zijn zwaard of lans in de rechterhand, en zijn schild (met heraldisch wapen) om af te weren aan zijn linkerarm. De stukken op het heraldische wapen horen met de rijrichting van de ridder mee te kijken. De rijrichting is dus van wezenlijk belang en op een rijtuig hoort dat gespiegeld te zijn voor de linker- en rechterkant.

Marco tekende de beide wapens op de cabriolet en legt uit wat de symbolen precies betekenen. “In de 18e en 19e eeuw was het koketteren met een familiewapen helemaal ‘bon ton’. Het had een veel gewenste adellijke uitstraling. Of je familie daadwerkelijk van adel was of niet, maakte daarbij niet veel uit. Welgestelde families toonden graag hun familiewapen of ‘blazoen’ en claimden zo een roemruchte afstamming. Zo ook de familie Bisdom van Vliet. Voorvader Theodorus Bisdom (1698–1777) had zijn eigenlijke familienaam ‘Bisdom’ in 1755 met de aankoop van de heerlijkheid Vliet uitgebreid tot ‘Bisdom van Vliet’ en voegde daarom het wapen van de heerlijkheid Vliet toe aan de zijne. Dat ziet eruit als drie eenden, die naast elkaar staan op een groene ondergrond, tegen een gouden achtergrond, en een apart, rood deel met daarin drie zilveren ruiten. Het deel met de eenden is ‘Bisdom’, het deel met de ruiten is ‘Vliet’.
Zo precies als de heraldische regels zijn en zo precies als de omschrijving van een familiewapen is, zo vrij is de uitvoering. Ambachtslieden en kunstenaars mogen een eigen stijl toepassen en zwierige details toevoegen, zolang het geschilderde of gebeeldhouwde wapen maar kan worden geïdentificeerd. Die vrijheid heeft als gevolg dat we het familiewapen ‘Bisdom van Vliet’ in heel verschillende uitvoeringen tegenkomen. Op de zijpanelen van de cabriolet zijn de wapens een beetje sober geschilderd, met bovenop een middeleeuwse helm met wrong, en een steigerend paard als helmteken. Afgezien van een dominante slagschaduw zijn er geen extra versieringen aangebracht. Het wapen is bescheiden, want de cabriolet was een informeel rijtuig, maar voorbijgangers konden wel direct herkennen bij welke familie het hoorde. En daar ging het om. De Bisdommen waren trots op hun af komst en lieten dat graag zien.”

 

Paard, vizier van de helm en de eenden kijken naar links.