Te downloaden boeken
Oude en zeldzame boeken over rijtuigen en het aangespannen rijden hoeven niet duur te zijn, sterker nog, via deze website zijn ze gratis te downloaden.
1. De nieuwste toevoeging aan deze ‘digitale boekenkast’ is een klassiek boekwerkje in het Nederlands: ‘Het van den bok rijden’ door Friedrich Hamelmann, 1873. De auteur was chef van de stoeterij van Prins Frederik der Nederlanden in het Duitse plaatsje Muskau (niet te verwarren met Moskou). Het boekje is grappig om te lezen – over hoe men vroeger dacht- en is desondanks nog een prima handleiding. De beschreven leidselvoering is wat anders dan bij het Achenbach-systeem: dit boekje dateert van vóór Benno von Achenbach zijn systeem op schrift stelde.
Download en print eventueel uit via deze link.
2. Catalogus van de Franse rijtuigfabriek Rétif et Fils. Met fraai ingekleurde ontwerptekeningen, 1902.
Klik hier voor de download
3. Catalogus van de Franse rijtuigfabriek Kellner, met zwartwit tekeningetjes.
Klik hier voor de download
4. Cursus voor de rijtuigontwerper door Guillon.
Klik hier voor de download
5. ‘Dressage et Menage’, in het Frans, over het aangespannen rijden, door Cte. De Comminges, met leuke tekeningetjes door Crafty, 1897.
Klik hier voor de download
6. Het standaardwerk voor coaching, ‘A Manual of Coaching’, Engelstalig, door de Amerikaan Fairman Rogers, 1900.
Klik hier voor de download
7. ‘Driving for Pleasure’, Engelstalig, door de Amerikaan Francis T. Underhill, 1896.
Klik hier voor de download
8. ‘Manier om paarden wel te behandelen‘ – Benjamin Catteau (1786)
Het allereerste Nederlandse ‘lesboek’ voor de koetsier, met daarin ‘alles behorende tot de rijkunst met paarden voor alle soort van rijtuigen’. Het boek van Catteau is glashelder om te lezen en de aanwijzingen gelden nog tot op de dag van vandaag. Bijvoorbeeld dat je voor het maken van een wending ‘geeft’ in plaats van trekt aan de leidsels. Hij geeft oplossingen voor het rijden met een span met verschil in temperament, legt uit over de schadelijke effecten en het nut van zweepgebruik, en wanneer het tijd is om de kinketting een stuk losser te doen. Catteau reed zijn paarden liefst op een simpel, zogenaamd bokkenbitje. Meer over dit boek lees je hier, in de categorie ‘verhalen’.
9. ‘l’Art de conduire et d’atteler‘, door generaal Baron Faverot de Kerbrech, 1903. Een lijvig en kostbaar boek, en tegelijkertijd hét Franse standaardwerk over het aangespannen rijden. Voor ons relevant, omdat de ontwikkeling in de Nederlandse rijtuigbouw en -cultuur goeddeels voortkomt uit Frankrijk. Klik hier voor de download.
10. Het personeel van een equipage ging gekleed volgens de regels. Het zogenaamde ‘livrei’ in Nederland was de Engelse mode. In dit bijzondere boekje van het kledingmagazijn Rogers, Peet & Company van Broadway, New York, staat exact beschreven hoe dat – ook in Nederland- moest volgens de ‘ongeschreven’ moderegels. 55 pagina’s over how to dress het personeel: de koetsier, palfrenier en de huisknecht. Klik hier voor de download
11. Het maken van lange reizen over land was in de eerste helft van de 19e eeuw, voor de komst van de stoomtrein, nog best een dingetje. In het Engelse ‘The Traveller’s Oracle‘ of ook ‘Horse and Carriage Keepers Oracle‘ uit 1827 vertelt de ‘oud-koetsier’ John Jervis, met hulp van auteur William Kitchiner wat er kwam kijken om een rijtuig te onderhouden, inclusief paard en nuttig volk. Geen plaatjes, Engelstalig, leuk om door te bladeren. Klik hier voor de download
12. Nu krijg je autorijles, toen leerde je al van kinds af aan met een geit, pony en later paard rijden. Maar om met een zogenaamde ‘coach’ en een vierspan te rijden was meer nodig. Dat deed je niet zo maar. De rijksten van de westerste wereld namen les van de befaamde leermeester Edwin Howlett in Parijs, die de leidsels vasthield volgens het Engelse systeem. In Parijs kon je het in de smalle straatjes leren. In ‘Driving Lessons’ uit 1906 (Engelstalig) legt Howlett het fijntjes uit. Klik hier voor de download
13. Dat paardrijden in een dameszadel een andere techniek vraagt, dan een ‘gewoon’ zadel is duidelijk, maar Belle Beach zag in 1912 kans om een prachtig, en inmiddels gezocht en kostbaar boek te schrijven specifiek over ‘Riding and Driving for Women’. Met name het laatste hoofdstuk is geweldig, waarin te zien is hoe de dames van de upperclass in niets onderdeden voor de heren op de bok. Klik hier voor de download
14. In een bibliotheek met klassiekers over rijtuigen en het aangespannen rijden mag ‘Driving’ van de Duke of Beaufort uit 1889 niet ontbreken. Het is een introductie in de wereld van de menliefhebbers in die tijd. Over coaching, tandemrijden, praktische zaken, clubs (de Duke was de eerste voorzitter van de Coaching Club) en dergelijke. Dit stevige boekwerkje is een deel uit een soort encyclopedie die de Duke heeft samengesteld over onder andere de sporten van de Engelse adel. Klik hier voor de download
15. De ‘preventieve conserveringswijzer’ is een poster met nuttige tips voor rijtuigbezitters, gemaakt door Iris van den Heuvel voor haar afstudeeronderzoek aan de Reinwardt Academie. Zij deed dit naar aanleiding van de omstandigheden waarin musea en particulieren hun rijtuigen stallen. U kunt de poster downloaden door hier te klikken.
16. In 1991 schreven Wiebe Keikes en Herman Vos het boek ‘Arresleden in Friesland‘, naar aanleiding van een inventarisatie in de provincie van nog bestaande sledes. 514 zijn er geteld en beschreven. Dat is belangrijk werk geweest, want nu weten we precies de stand van zaken van toen. En verder is het fijn leesvoer voor de winterdag: Klik hier voor de pdf.
